Van Techniek naar Samen: Waarom Duurzaamheid een Sociale Kwestie is

Leerbijeenkomst Millingen levert 101 inzichten voor gemeenten

Op 9 september kwamen gemeente- en welzijnsprofessionals uit de regio samen in Millingen aan de Rijn. De centrale vraag: waarom lukt die duurzaamheidstransitie niet zoals we zouden willen? Het antwoord bleek verrassend helder – én complex tegelijk.

Erik Jansen, (Lector Sociale Duurzame Praktijken van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen): "Zelfs al zou je zeggen dat we alle technische oplossingen hebben, dan nog lukt die duurzaamheidstransitie niet. Waarom niet? Omdat het geen technisch probleem is. Het is een sociale kwestie."  Volgens Erik Jansen roept verduurzaming drie fundamenteel verschillende soorten vragen op waar gemeenten mee worstelen:

• Instrumentele vragen – de praktische uitvoering
  "Hoe bereik je mensen in energiearmoede? Hoe financier je een warmtenet in deze wijk?"
• Transformatieve vragen – structurele veranderingen
  "Hoe gaan gemeente en warmtenetpartners op een andere manier samenwerken? Waar liggen koppelkansen tussen beleidsdomeinen?"
• Existentiële vragen – de onderliggende waarden
  "Hoe zorg je dat ook de meest kwetsbaren mee kunnen komen in de transitie? Wat voor gemeente willen we eigenlijk zijn?"

De Millingen-methode: Begin waar het al is

Inwoner Ton van Raaij van Stichting Millings Jaarboek bracht Millingen tot leven in een beeldend verhaal over de lokale cultuur. Inwoner en energiecoach Alphons Klomberg liet zien hoe Millingen aan de Rijn de energietransitie aanpakt. Niet met grootse plannen, maar door bijvoorbeeld aan te sluiten bij het rijke verenigingsleven dat het dorp al heeft. "Je zet mensen in die de omgeving kennen. Je haakt aan bij lokale initiatieven en komt zo de leefwereld van inwoners binnen."

Maar ook Millingen worstelt met de sociale kant. Hoe bereik je mensen die hun eten niet kunnen betalen, laat staan hun energierekening? De oplossing: begin breed. "Hoe woont u hier?" Dan luisteren. Écht luisteren.

101 Inzichten: Van Onmacht naar Macht

In interactieve werksessies destilleerden de 50 deelnemers uit Berg en Dal, Beuningen, Duiven-Westervoort, Doesburg en Wijchen hun ervaringen tot 101 concrete inzichten. De rode draad? Échte participatie begint met een andere houding:

Mindset-omslag
"Problematiseer niet het vraagstuk maar benader het als kans of leermomenten"
"Gemeente naast de inwoner, niet erboven"

Lokaal versterken
"Gemeente ondersteunt wat er al is, voordat ze nieuwe dingen maken"
"Millingen heeft een rijk verenigingsleven: begin daar"
"Zet mensen in die de omgeving kennen"

Échte participatie
"Van onmacht naar macht – handelingsvermogen"
"Inwoners vanaf het prille begin laten meedenken"
"Als je bewoners mee laat denken moet je ook het beleid aan kunnen passen"

Rechtvaardigheid centraal
"Rechtvaardigheid is het ondergeschoven kindje"
"Hoe organiseer je een rechtvaardige transitie – haalbaar, betaalbaar en gelijkwaardig"

Praktische Handvatten voor Gemeenten

De bijeenkomst leverde concrete aanknopingspunten voor gemeenten die worstelen met de sociale kant van duurzaamheid:

• Start met verbinding, niet met energie
  Begin niet met isolatie en zonnepanelen, maar met de vraag: "Hoe wonen mensen hier?" Energiearmoede is vaak onderdeel van bredere problemen.
• Benut bestaande netwerken
  Elk dorp, elke wijk heeft al organisaties en informele netwerken. Daar kun je op voortbouwen in plaats van nieuwe structuren te creëren.
• Investeer in vertrouwen
  "Gemeente naast de inwoner, niet erboven" betekent tijd nemen voor dialoog voordat je met oplossingen komt.
• Denk transformatief, niet alleen instrumenteel
  Vraag je niet alleen af hóe je iets implementeert, maar ook of de manier waarop verschillende afdelingen samenwerken wellicht moet veranderen.
• Maak rechtvaardigheid expliciet
  De vraag "Hoe zorgen we dat iedereen mee kan komen?" moet vanaf het begin onderdeel van elke aanpak zijn, niet iets wat je er later bij bedenkt.
• Samenwerking als Succesfactor

Een opvallende conclusie: geen enkele gemeente hoeft dit alleen te doen. De deelnemende gemeenten ervaren vergelijkbare uitdagingen en kunnen veel van elkaar leren. Daarom wordt deze leerkring voortgezet met meer praktijkuitwisselingen.

Volgende stappen

• Herkenning van de geleerde lessen in eigen praktijk
• Uitwisseling van concrete werkwijzen tussen gemeenten
• Verdieping van de samenwerking tussen beleidsdomeinen

Wil je meer weten over wijk- en dorpsgericht werken aan duurzaamheid? De volgende leerbijeenkomst is gepland voor november. Aanmelden via suzanne.laagland@han.nl.

Klik hier voor meer informatie over het project Regiodeal Wijk- en Dorpsgericht werken.