Op 10 november ging het op de Dag van Gelderland in Vasim Nijmegen in de sessie ‘Bouwen binnen de bebouwde kom of in het weiland’ over inbreiden of uitbreiden. Gespreksleider Edwin Verdurmen opende: “Bouwen van 100.000 woningen in de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen en de regio Foodvalley vraagt om belangrijke ruimtelijke keuzes. Welke afwegingen spelen daarbij?”
De Groene Metropoolregio heeft een bouwopgave van 60.000 woningen voor 2040, waarvan 33.000 voor 2030. Harriët Tiemens betoogde dat de ruimte buiten de stedelijke omgeving schaars is en belangrijk voor andere opgaven zoals natuur, landbouw, energietransitie en klimaatmaatregelen. De prioriteit ligt daarom bij inbreiden in de dorpen en steden. De regio kent drie grote inbreidingslocaties. De Spoorzone Arnhem-Oost, het Stationsgebied en de Kanaalzone in Nijmegen bieden dichtbij de bestaande voorzieningen ruimte voor duizenden nieuwe woningen. Natuurlijk zijn er nog veel uitdagingen. Doorslaggevend zijn de kansen van herbestemming, meer logica in de ruimtelijke inrichting en verbetering van de leefbaarheid.
Holmer Doornbos, programmadirecteur NOVEX Verstedelijking van de Regio Foodvalley belicht de noodzaak om naast inbreiding ook uit te breiden. De verstedelijkingsopgave voor de regio is 40.000 woningen erbij in 2040, waarvan 25.000 voor 2030. Een toename vergelijkbaar met de omvang van de stad Veenendaal. Naast de inbreidingslocaties in Foodvalley vraagt deze opgave ook om uitbreiding om deze binnen het korte tijdsbestek te realiseren. Een beoogde uitbreidingslocatie is Kernhem Noord. De groene omgeving biedt ruimte voor 2.500 woningen, waarvan veel in het betaalbare segment. Ze kunnen er voor 2030 staan. Ook hier zijn knelpunten te overwinnen, zoals: ontsluiting, de gevolgen voor de waterhuishouding, compensatie van ecologie, stikstofruimte en het onder de grond brengen van een hoogspanningslijn.
Aan de hand van vijf dilemma’s werd de circa 60 deelnemers gevraagd te kiezen. Kiezen voor inbreiden of uitbreiden door aan de ene of de andere kant van een denkbeeldige lijn in de zaal te gaan zitten. Kiezen, daarna beargumenteren en nuanceren.
Van de deelnemers koos meer dan de helft voor uitbreiden. Bij inbreiden treden vaak vertragende complicaties op zoals erfgoed vondsten, kabels, leidingen of vervuiling. Bij bouwen in het weiland kom je die meestal niet tegen. Een belangrijke nuance bij snel bouwen in het weiland komt van een deelnemer die in Lent woont. Eind jaren 90 is de bouw in de Waalsprong begonnen. Nu, na ruim twintig jaar, komen de voorzieningen op niveau.
Ook bij dit dilemma koos ruim de helft voor uitbreiden. Voor grote aantallen woningen is binnen de bebouwde omgeving meestal geen plek. Een belangrijke nuance is herbestemmen en revitalisering. Door de woondeals komen projecten binnen bereik die eerder financieel niet haalbaar waren. Er wordt ook gepleit voor hoogbouw. Er is behoefte aan woningen voor een- en tweepersoonshuishoudens dichtbij bestaande voorzieningen en flexibel bouwen. Een gezinswoning met een tuin op een uitbreidingslocatie is niet meer vanzelfsprekend.
Bij dit dilemma bleken de meningen 50/50 verdeeld. Uitbreiden is goedkoper als een gemeente de grond bezit en de benodigde infrastructuur binnen het project wordt gefinancierd. Revitalisering en herinrichting is op de korte termijn duur. Op langere termijn kunnen de effecten juist gunstig uitwerken. Andersom geldt voor uitbreiden dat ‘goedkoop’ op termijn ‘duurkoop’ kan zijn, omdat er minder ruimte overblijft voor andere opgaven.
Hier tekende zich een duidelijke meerderheid af voor inbreiden. Dichtbij de bestaande voorzieningen betekent minder reisafstand en meer mogelijkheden voor fietsen en OV. Waar uitbreiden beter lijkt voor een groene en gezonde leefomgeving, zien de meeste deelnemers inbreiden juist als kansrijk. Herinrichting biedt de mogelijkheid meer groen en klimaatmaatregelen in de stedelijke omgeving.
Ook op het gebied van de leefbaarheid koos de meerderheid voor inbreiden. Wonen dichtbij bestaande voorzieningen. Daarnaast is er behoefte aan kleinschaligheid en noaberschap. Bouwen bij dorpen blijft belangrijk, ook voor de leefbaarheid daar. Een kanttekening is dat het positieve effect er alleen is als er in het dorp nog voorzieningen zijn.
Marieke Kassenberg, teamleider wonen en verstedelijking van provincie Gelderland sluit de deelsessie af. Zij begint met een plaatje van nieuwe woningen in een groene, kleinschalige omgeving. Wat een uitbreiding lijkt, blijkt een inbreiding op het terrein van een voormalige buizenfabriek. Bij 68% van de nieuwbouwlocaties in Gelderland gaat het om inbreiding. Snel en goedkoop bouwen lukt nu nergens. Factoren zoals de bodem, water en stikstof bepalen de snelheid waarmee bouwen mogelijk is. Binnen de provincie is er bij de afweging toenemende aandacht voor de ontwikkelingen en effecten op lange termijn.
